این روزها ، بسیار از تاثیرات شگفت آور لیزر میشنویم. لیزر بدون تردید یکی از اختراعات بسیار شگفت انگیز بشر بوده است . در بسیاری صنایع و یا بسیاری از حیطه های پزشکی این صنعت وارد شده و بالطبع در دندانپزشکی هم لیزر جای خودش را باز کرده و هر روزه شاهد حضور بیشتر کاربرد های لیزر در کلینیک دندانپزشکی هستیم. لیزر دندانپزشکی، دیگر یک رویا نیست .یک واقعیت است که در حال به وقوع پیوستن است. اما نباید تصورات غیر واقعی را چاشنی آن کنیم و اسیر تبلیغات نادرست شویم.

در مجموع لیزر (laser) یک مخفف است برای عبارت light amplification by stimulated emission of radiation . از مفهوم این عبارت برمی آید که لیزر درواقع یک نور تقویت شده است. نوری با خصوصیات منحصر به فرد که با توجه به طول موج خود، کارایی های متنوعی از یک کنترل درد تا جراحی و … دارد.

آنچه که در حال حاضر با عنوان لیزر وارد بازار دندانپزشکی شده است، طول موجهای قرمز و مادون قرمز هستند. این طول موجها، ایمن هستند و خطر جهش ژنتیکی و سرطان زایی ندارند.

انواع لیزر در دندانپزشکی

حالا با این مقدمه ، می خواهیم به سراغ انواع تکنولوژی لیزر برویم و ببینیم در حال حاضر لیزرهای دندانپزشکی در کدام بخش ها به ما کمک میکند.

تشخیص انواع پوسیدگی، با کمک پدیده فلورسانس با کمک لیزرهای آرگون و در درجه دوم با لیزر دایود کم توان قابل انجام است. به این معنا که نور لیزر در برخورد با محصولات باکتریهای پوسیدگی ( پورفیرین ها) برخورد کرده و تولید نور فلورسانس قابل ردیابی میکنند. که این مقدار به طور معمول با یک مقدار عددی روی دستگاه نشان داده میشود. اقویترین دستگاهی که در این زمینه در حال حاضر هست، دستگاه دیاگنودنت (DIAGNOdent) هست که مزیت بسیار بزرگ آن همین نشان دادن پوسیدگی با مقیاس عددی است. اما متاسفانه موارد پاسخهای مثبت کاذب آن ، به ویژه در سطح جونده دندان ها، در مواردی که دندان بیش از حد خشک شده ویا در مواردی که روی دندان ها جرم و پلاک وجود دارد هست. به این معنا که در این موارد احتمال این که پوسیدگی وجود نداشته باشد و دستگاه اشتباها به ما بگوید که پوسیدگی وجود دارد هست. پس حتی در صورت استفاده از این دستگاه نباید روشهای قدیمی تشخیص پوسیدگی دندان را کنار گذاشت.

 به کمک دو نوع گران قیمت لیزر دندان Nd:YAG و یا CO2 قابل انجام است که به نوعی با ذوب کردن کریستالهای مینایی و دوباره کریستاله شدن ، نفوذ پذیری دندان را کاهش داده و جلوی ورود میکروبها و محصولات آن را بگیرد.

امروزه لیزرهای اربیوم که در بازار دندانپزشکی وارد شده اند، میتوانند بافتهای سخت مثل دندان واستخوان را تراش دهند. و این بسیار فرایند ایمنی است اگر توسط یک فرد آشنا با علم روز انجام شود. اما ایراد کار این است که اولا سرعت کار این دستگاهها هنوز به اندازه توربین نیست. بنابراین زمان تراش دندان با این انواع لیزر دندانپزشکی هنوز طولانی است. ثانیا این دستگاهها بسیار گران هستند وجهت استفاده از آنها باید شارژ زیادی پرداخت شود. اما به هرحال راهی است برای کسانی که از ترس صدای وسایل چرخنده دندانپزشکی به ما مراجعه نمی کنند. مطمینا در دهه آینده دستگاههای لیزر دندانپزشکی بسیار ایده آلی وارد بازار دندانپزشکی میشوند که ما رو از شر بی حسی وصداهای نابهنجار دندانپزشکی رها خواهند کرد.

یکی از درمانهایی که لیزردندانپزشکی میتواند در آن یاری رساننده باشد ، استفاده از لیزر جهت تسریع فرایند بلیچینگ در مطب ( office bleaching) است. دقت کنید که در سفید کردن دندان با لیزر ، لیزر به تنهایی معجزه نمی کند. اما در فرآیندهایی مثل بلیچینگ دندان در مطب ، که فرآیندی سخت و زمان بر است، لیزر دندان بسیار کمک کننده است که سرعت درمان ما بسیار زیاد شود.یعنی یک فرایند 2 ساعته  تقریبا با ده دقیقه درمان لیزری به پایان میرسد. اما بالطبع بدلیل نیاز به استفاده از ژلهای مخصوص سفید کردن دندان با لیزر و همچنین به دلیل شارژ دستگاه لیزر دندانپزشکی ، قیمت بلیچینگ دندان با لیزر از بلیچینگ مطب به طور روتین بالاتر است.  لیزر دندان برای سفیدی از نوع لیزرهای آرگون و یا لیزرهای دیود و یا دایود هستند.

افراد زیادی هستند که دندانها حساسی دارند و همیشه شکایت از این دارند که دندان هایشان هوا میکشد و یا با خوردن آب سرد یا میوه های خنک تحریک میشود. بسیار از موارد بعد از جرم گیری یا انجام لمینیت ، دندان ها حساس میشوند. یکی از بهترین راهها برای از بین بردن این دست حساسیت های دندانی ، استفاده از لیزرهاست.

به ویژه در دندانهای عفونی ، عصب کشی در مطبهای دندانپزشکی به شیوه های گوناگونی انجام میگیرد، که در پیشرفته ترین حالتها از دستگاههای روتاری، با قابلیتهای ویژه استفاده می شود. حال لیزر چه کمکی به فرایند عصب کشی میکند؟ واقعیت اینکه لیزرکمک به ضدعفونی کردن بیشتر کانالها میکند. و بویژه در دندانهای عفونی که باکتریها به عمق عاج دندان نفوذ کرده اند و ما با هیچ ماده شستشو دهنده ای نمی توانیم به این نقاط دست پیدا کنیم، لیزر دندانپزشکی ، به کمک ما می آید. پس عصب کشی با لیزر به معنای انجام کل فرایند درمان ریشه با لیزر نیست. اما لیزر در این فرایند بسیار کمک کننده است. سوال بعدی این که قیمت عصب کشی دندان با لیزر چقدر است؟ طبعا این موضوع هم برمیگردد به شارژ دستگاه وبه هزینه درمان ریشه روتین شما، یک هزینه شارژ لیزر هم اضافه میشود.یعنی هزینه عصب کشی دندان با لیزر مساویست با : هزینه عصب کشی دندان بعلاوه شارژ دستگاه در هر جلسه

خود فرایند برداشتن جرم را به طور معمول با لیزر انجام نمی دهند. چرا که لیزرهای بافت سخت اگر بخواهند جرم دندان را بردارند، میتوانند به خود دندان هم آسیب برسانند. البته تاکید میکنم که هنوز نمیتوانیم جرم گیری دندان را با لیزر انجام دهیم و مطمینا در آینده لیزرهایی خواهد آمد که بافتها را به صورت انتخابی تر برمیدارد و کمک بسیاری به ما خواهد کرد، اما بعد از جرم گیری با دستگاههای اولتراسونیک و یا پیزوالکتریک، میتوانیم کورتاژ لثه ویا ضدعفونی پاکتها را به صورتی بسیار موثر و کاملا مطمین با لیزرهای دندانپزشکی انجام دهیم.

این مبحث بسیار گسترده و در عین حال گمراه کننده هست. به همین دلیل یک دسته بندی کوچک انجام میدهیم وسپس به توضیح عام ماجرا میپردازیم:

   جراحی لثه ناشی از جرم و پلاک سنگین و تحلیل استخوان زیاد( فلپ پریودونتال): در این موارد حتما باید جراحی لثه به صورت همیشگی آن، انجام بگیرد. به این معنا که لثه کنار زده شود، جرم گیری با دستگاه های اولتراسونیک و قلم های دستی انجام گیرد. اما جایی که لیزر میتواند به ما کمک کند، ضدعفونی منطقه است.یعنی میتوانیم این محل را با کمک لیزرهای اربیوم و یا دایود و یا با کمک فوتوداینامیک تراپی با لیزر دندانپزشکی ضدعفونی کنیم. و در نهایت بخیه کنیم. مرحله بعدی که لیزر در این جراحی ها به ما کمک میکند، کمک به تحریک بازسازی لثه و کاهش التهاب طی چند جلسه بعد از جراحی لثه است. حتی در جلسات پیگیری درمان( فالوآپ های چند ماهه بیمار) میتوانیم مناطق درگیر باقی مانده را با لیزر ضدعفونی کنیم که این به درمان قاطع تر بیماری کمک بسزایی میکند.

  جراحی فرنوم بالیزر( فرنکتومی با لیزر) : یکی از جراحی های دهان که خیلی تمیز و سریع با لیزر دندان پزشکی قابل انجام است، فرنکتومی است. در بسیاری موارد در درمانهای اورتودنسی ویا زیبایی مورد نیاز است.

جراحی لثه زیبایی با لیزر( لیفت لثه با لیزر): این جراحی های لثه اگر در سطح بافت نرم باشد، با لیزرهای اربیوم و دایود و co2 و Nd:YAGقابل انجام است. اما اگر قرار باشد که استخوان برداشته شود، اولا حتما لثه باید کنار زده شود و بعد از آن میتوان با کمک لیزرهای اربیوم، استخوان را برداشت.

جراحی افزایش طول تاج لثه با لیزر: این نوع از جراحی لثه هم اگر نیاز به برداشت استخوان نداشته باشد، بسیار تمیز و با درد و خونریزی کم با لیزرهای بافت نرم قابل انجام است اما در صورت نیاز به برداشت استخوان، باید حتما لثه کنار زده شود و در نهایت با لیزرهای بافت سخت استخوان برداشته شود.

• نیاز به بی حسی کمتر.
• آسیب بافتی کمتر ودر نتیجه تسهیل روند ترمیم
• کنترل خونریزی
• خاصیت ضدباکتری لیزر

• هنوز هم لیزر بعنوان یک کمک در جراحی های لثه کنار ماست. اما نمی تواند جایگزین کامل جراحی به روشهای همیشگی آن باشد.
• قیمت جراحی لثه با لیزر دندانپزشکی بالاست.

اصولا درمان با لیزر ، عوارضش کمتر از درمانهای سنتی دندانپزشکی است. معمولا خونریزی کمتر یا بدون خونریزی است. به همین علت روی زخم شما پانسمانی گذاشته نمی شود. زخم شما بخیه نمیشود. و درد بسیار کمتری را تجربه میکنید و از طرفی بهبود زخم در بسیاری موارد سریعتر اتفاق می افتد. اما به هرحال یک جراحی انجام گرفته و نباید انتطاری فراتر از واقع داشته باشیم. درد کم و یا احساس زخم ویا ظاهر نافرم زخم بعد از جراحی اجتناب ناپذیر است.

بعضی افراد رنگدانه هایی در لثه های خود دارند که باعث می شود لثه های آنها تیره باشد و در بعضی موارد تیرگی لثه ،نقش بسزایی در ظاهر فرد دارد.این رنگدانه ها در لایه های سطحی لثه تجمع می یابند و از طرفی سیگار کشیدن هم در بسیاری موارد، با نفوذ نیکوتین و آمین های حلقوی به عمق لثه ، باعث تولید بیشتر رنگدانه ها میشود. به همین دلیل، این مشکل در افراد سیگاری بارزتر است. اما با لیزرهای دایود و اربیوم میتوان به این افراد کمک کرد که این رنگدانه ها را دیگر در لثه نداشته باشند.هر چند امکان عود وجود دارد، اما لزوما عود اتفاق نمی افتد.

متاسفانه این روزها، بعضی تبلیغات بی اساس درباره انجام ایمپلنت دندان با لیزر را میبینیم. واقعیت این است که در حال حاضر تنها لیزری که قادر به برداشتن استخوان وتراشیدن آن هست، لیزر اربیوم است. و متاسفانه تراش استخوان جهت ایمپلنت توسط این لیزر،هنوز نمی تواند به طور دقیق انجام بگیرد. مطمینا در سالهای آتی با پیشرفت دستگاههای لیزر، این قابلیت به لیزرهای دندانپزشکی وارد خواهد شد. اما به هر حال کاربرد لیزر در ایمپلنت دندان باز هم کم نیست. لیزر میتواند کمک معناداری به ضدعفونی محل کاشت ایمپلنت کند. در بسیاری موارد ، استفاده از لیزر در دو هفته اول پس از انجام کاشت دندان میتواند کمک به تحریک سلولهای استخوان ساز کند . در بسیاری موارد التهاب بعد از جراحی را کمتر میکند و گاهی ما میتوانیم جلسه دوم جراحی ایمپلنت دندان که بناست فقط روی لثه باز شود ، از دستگاههای لیزر بافت نرم استفاده کنیم.

آفت دهان، یک ضایعه دردناک داخل دهانی است که علت بروز آن هنوز کاملا مشخص نیست. اما به هرحال تنها روش هایی که در حال حاضر برای درمان آفت دهان وجود دارد، درمان با کورتونهاست. که یک درمان 5 تا 7 روزه هست. اما لیزرهای کم توان ، میتوانند طی دو تا سه جلسه درمانی کوتاه بافاصله 48 ساعت در فاصله 4 روز آفت دهان شما را ازبین ببرد و حتی ادعا شده که احتمال عود را هم شدیدا پایین می آورد. این خبر خوبی است برای کسانی که از آفتهای مکرر در دهانشان شکایتمندند.

در زمانی که تب خال حالت وزیکولر( تازه و رسیده) هست ، میتوان با لیزرهای پرتوان کل ضایعه را برداشت و اعتقاد بر این است که هم بار عفونی ضایعه کمتر میشود و هم احتمال عود مجدد در همان ناحیه کمتر میشود.در زمانی که تب خال به حالت پوسته میرسد ، میتوانیم با کمک لیزرهای کم توان ترمیم را تسریع کنیم.